Jak Rozpocząć Tworzenie Programu Nauczania Zawodu

I.Punktem wyjścia do utworzenia programu nauczania zawodu jest podstawa programowa kształcenia
w zawodach szkolnictwa branżowego (Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 16 maja 2019 r. w
sprawie podstaw programowych kształcenia w zawodach szkolnictwa branżowego oraz dodatkowych umiejętności
zawodowych w zakresie wybranych zawodów szkolnictwa branżowego (Dz. U. poz. 991).

Jest to obowiązkowy zestaw celów kształcenia i treści nauczania opisanych w formie oczekiwanych efektów
kształcenia:

• wiedzy
• umiejętności zawodowych
• kompetencji personalnych i społecznych

niezbędnych dla zawodu lub kwalifikacji wyodrębnionej w zawodzie, uwzględnianych w programach nauczania, oraz
kryteria weryfikacji tych efektów, umożliwiające ustalenie kryteriów ocen szkolnych i wymagań egzaminacyjnych, a
także warunki realizacji kształcenia w zawodzie, w tym wyposażenie i sprzęt, niezbędne do realizacji tego kształcenia
oraz minimalna liczba godzin kształcenia w zawodzie (na podstawie art. 4 pkt 25 Ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. –
Prawo oświatowe. Dz. U. 2019 poz. 1148 z późn. zm.).

W tej podstawie programowej (np. https://www.ore.edu.pl/2019/08/podstawa-programowa-ksztalcenia-w-
zawodach-2019/ ) znajdziemy zawód, do którego będziemy tworzyli program nauczania. Zawód ten jest
przyporządkowany do jednej z 32 branż, z których każda ma 3-literowe oznaczenie (np. BUD, HAN, HGT, SPL,
DRM, MEC, ELM, INF). W podstawie programowej zapisane są cele kształcenia, efekty kształcenia i kryteria ich
weryfikacji oraz warunki realizacji kształcenia. Mogłaby powstać wątpliwość – to po co jeszcze program nauczania?
Otóż podstawa programowa, to komunikat (m.in. dla ucznia) o tym, czego można nauczyć się w danym zawodzie. A
program nauczania ma pokazać (m.in. nauczycielowi) jak osiągnąć założone efekty kształcenia, jaki dobrać materiał
nauczania, jakie zastosować formy i metody kształcenia, jak pogrupować materiał nauczania w przedmioty – które z
nich będą realizowane praktycznie, a które teoretycznie. Program będzie też zawierał cele ogólne i szczegółowe oraz
sposoby i narzędzia, za pomocą których można sprawdzić, czy te cele zostały osiągnięte. No i trzeba pamiętać o tym,
że program nauczania będzie podlegał ewaluacji (nigdy nie będzie „dokończony”, „idealny”, „ostateczny”).

II. Kilka wskazówek nt. pracy nad programem nauczania:
- nie wyważajmy otwartych (lub uchylonych) drzwi – korzystajmy z już istniejących, przemyślanych i czasem
w jakimś stopniu przetestowanych opracowań (zawsze ostrożnie, aby nie powielać ewentualnych błędów)
- nie zaczynajmy „od góry” – od próby napisania programu dla całego zawodu, szczególnie, jeśli zawód
obejmuje wiele różnorodnych dziedzin wiedzy – może będzie potrzebna współpraca z innymi nauczycielami (na
późniejszym etapie)
- najlepiej zacząć od tych treści, które są nam najbliższe (najłatwiejsze), które złożą się na 1 przedmiot, a
może nawet tylko na 1 dział.

III. W przedmiotowym programie nauczania, o strukturze spiralnej, każdy przedmiot nauczania
obejmuje:

• cele ogólne przedmiotu, dotyczące kształcenia i wychowania, wynikające z efektów kształtujących wiedzę, umiejętności i kompetencje społeczne – uwzględnia się kształcenie teoretyczne i praktyczne
• cele operacyjne wynikające z kryteriów weryfikacji
• materiał nauczania.

Przedmiot dzieli się na działy programowe. Każdy dział programowy zawiera materiał nauczania.
Materiał nauczania jest zapisany w formie:
– temat jednostki metodycznej (wynika z efektów kształcenia – czynności nauczyciela);
– wymagania programowe podstawowe i ponadpodstawowe (wiadomości, umiejętności, kompetencje personalne i
społeczne wynikające z kryteriów weryfikacji – czynności uczniów);
– uwagi o realizacji/etap realizacji.

IV. Nasz pierwszy „mini program” będzie dotyczył niedużego działu programowego. Wybierzmy (z
wybranej dziedziny) kilka efektów (kształtujących wiedzę, umiejętności i kompetencje społeczne) i sformułujmy
wynikający z nich jeden cel ogólny. Dokonajmy następnie operacjonalizacji tego celu ogólnego (która będzie
wynikała z kryteriów weryfikacji zawartych w podstawie programowej). Zostało już tylko nazwać dział programowy
oraz opracować materiał nauczania zapisany w formie:
- tematów jednostek metodycznych (wynikających z efektów kształcenia – czynności nauczyciela)
- wymagań podstawowych i ponadpodstawowych (wiadomości, umiejętności, kompetencje personalne i społeczne
wynikające z kryteriów weryfikacji – czynności uczniów).
Przykład realizacji tego zadania zostanie podany w części drugiej tej publikacji.

Zbigniew Murawski
doradca metodyczny ODN w Bartoszycach